अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको नेतृत्वमा विदेश मन्त्रालयमा ऐतिहासिक पुनर्संरचना सुरू भएको छ, जसको पहिलो चरणमा शुक्रबार १,३५० भन्दा बढी कर्मचारीहरूलाई बर्खास्त गरिएको छ। बर्खास्त गरिएका मध्ये १,१०७ जना सिभिल सर्भिस र २४६ जना फरेन सर्भिस अफिसरहरू रहेका छन्।
यो कदम त्यस्तो समयमा चालिएको हो जब अमेरिका युक्रेनमाथि रुसको आक्रमण, गाजाको दुई वर्ष लामो युद्ध र इरान–इजरायल तनावजस्ता अन्तर्राष्ट्रिय संकटहरूसँग जुधिरहेको छ। आलोचकहरूले भनेका छन् कि यस्तो निर्णयले अमेरिकाको कूटनीतिक प्रभावशक्ति कमजोर पार्नेछ।
‘डिपार्टमेन्टले घरेलु कामकाजलाई सरलीकृत गर्दै कूटनीतिक प्राथमिकतामा केन्द्रित गर्दैछ,’ आन्तरिक सूचनामा उल्लेख गरिएको छ। बर्खास्तीहरू अनावश्यक शाखा, दोहोरिएका जिम्मेवारीहरू, र सुधार गर्न सकिने कार्यहरूमा केन्द्रित गरिएको बताइएको छ। स्वेच्छिक राजीनामासहित अमेरिका स्थित करिब ३,००० कर्मचारी घटाइने भएको छ।
यो पुनर्संरचना ट्रम्पको “अमेरिका फर्स्ट” एजेन्डासँग मेल खाने कूटनीतिक सेवा सुनिश्चित गर्न गरिएको हो। पूर्व कूटनीतिज्ञहरू र आलोचकहरूले चेतावनी दिएका छन् कि यस्तो कदमले अमेरिका–चीन–रुस जस्ता प्रतिस्पर्धीहरूसँग प्रतिस्पर्धा गर्न असक्षम बन्न सक्छ।
“यो निर्णय चीनले विश्वभर आफ्नो कूटनीतिक प्रभाव फैलाइरहेको र रुसले युक्रेनमाथि आक्रमण जारी राखेको बेला अत्यन्तै हास्यास्पद हो,” अमेरिकी सिनेटर टिम केनले भने।
विदेश मन्त्रालयको वासिङ्टन मुख्यालयमा बर्खास्त भएका कर्मचारीहरूलाई सहकर्मीहरूले रोइरहेका, गलेर बिदाइ गरिरहेका दृश्य देखिएको थियो। बाहिर पनि “थ्याङ्क यू अमेरिका’स डिप्लोम्याट्स” भन्ने प्लेकार्ड बोकेका सहकर्मीहरूले ताली बजाएर बिदाइ गरे।
आन्तरिक रूपमा स्थापना गरिएका “ट्रान्जिसन डे आउट प्रोसेसिङ” काउन्टरहरूमा कर्मचारीहरूले आफ्नो आइडी कार्ड, ल्यापटप, फोन आदि बुझाइरहेका थिए।
बर्खास्त भएका कर्मचारीहरूलाई पठाइएको पाँच पृष्ठ लामो सेपरेशन चेकलिस्टअनुसार उनीहरूको इमेल र भवनमा पहुँच शुक्रबार साँझ ५ बजेबाट बन्द गरिएको छ।
अफगान पुनर्वास कार्यक्रम overseer समूहका धेरै सदस्यहरू पनि यसपटक बर्खास्तीमा परेका छन्, जो अमेरिकाले अफगान युद्धमा संलग्न रहँदा काम गर्थे।
‘गलत सन्देश’
ट्रम्पले गत फेब्रुअरीमा विदेश मन्त्री मार्को रुबियोलाई विदेश सेवा पुनर्संरचना गर्न निर्देशन दिएका थिए, जसको उद्देश्य उनीहरूको नीति “निष्ठापूर्वक” लागू गर्नु थियो। उनले लगातार “डीप स्टेट” सफा गर्ने प्रतिज्ञा गर्दै आएका छन्। यसै क्रममा उनले USAID जस्ता ठूला संस्थाहरूलाई समाप्त गरेर विदेश मन्त्रालयअन्तर्गत राखेका छन्।
रुबियोले भनेका छन्, “विदेश मन्त्रालय पुरानो ढाँचामा सुस्त, जटिल र असक्षम छ। यसलाई प्रतिस्पर्धाको नयाँ युगअनुकूल बनाउनुपर्ने समय आएको हो।”
यस पुनर्संरचनाले मानवअधिकार, युद्ध अपराध निगरानी तथा प्रजातन्त्र जस्ता कार्यालयहरूलाई हटाउने योजना राखेको छ। जुन काम ट्रम्प प्रशासनले वैश्विक मानवीय सहायता कम गर्नसक्ने संकेतका रूपमा हेरिएको छ।
जुलाई १ सम्ममा पूर्ण हुनुपर्ने पुनर्संरचना अमेरिकी सर्वोच्च अदालतले पुनःस्थापित गरेको अनुमति नआउँदासम्म रोकिएको थियो। तर अदालतले जुलाई ८ मा ट्रम्प प्रशासनलाई बर्खास्त प्रक्रिया अघि बढाउन हरियो झण्डा देखाएपछि ह्वाइट हाउस र संघीय एजेन्सीहरू समन्वयमा छन्।
अमेरिकी कूटनीतिक इतिहासमै यस्तो ठूलो स्तरको पुनर्संरचना दुर्लभ छ। यो निर्णयले ट्रम्पको प्रशासनिक नीति स्पष्ट देखाउँछ — सानो सरकार, ठूला प्राथमिकता, र विश्वास गर्ने कर्मचारीहरूमा मात्र लगानी। अब हेर्न बाँकी छ, यो कदमले अमेरिका विश्वमञ्चमा कति प्रभावशाली रहन्छ भन्ने कुरामा के प्रभाव पार्छ।
– एजेन्सीको सहयोगमा
