भारतका वर्तमान उपराष्ट्रपति जगदीप धनखडले व्यक्तिगत स्वास्थ्यलाई प्राथमिकता दिएर उपराष्ट्रपतिको पदबाट तत्काल प्रभावबाट राजीनामा दिएको घोषणा गर्नुभएको छ। उनले स्वास्थ्य र चिकित्सकीय सल्लाहको पालना गर्न आफ्नो निर्णय औपचारिक पत्रमार्फत राष्ट्रपति द्रौपदी मर्मूलाई पठाउनुभएको छ।
उहाँले राजीनामामा राष्ट्रपति र प्रधानमन्त्री मोदीसँगै मन्त्रीपरिषदबाट प्राप्त सहयोगको लागि आभार व्यक्त गर्नुभएको छ। सन् २०२२ मा पदभार सम्भालेका धनखडको कार्यकाल २०२५ समयसम्मको थियो, तर स्वास्थ्य समस्या प्रभावकारी भएकोले उहाँले यो कदम चाल्नुपर्ने उल्लेख गर्नुभएको छ।
संविधान अनुसार अगाडि हुने प्रक्रिया
धनखडको राजीनामाले उपराष्ट्रपतिको पद तत्काल रिक्त भएको घोषणा गरेको छ। संविधानको धारा ६७(क) अन्तर्गत उहाँले स्वास्थ्य प्राथमिकता बढाउन राजीनामा पेश गर्नुभएको हो। राज्यानुसार राज्यसभा डेप्युटी चेयरम्यानले अस्थायी रूपमा कार्यभार सम्हाल्नेछन्, जबसम्म नयाँ उपराष्ट्रपति चयन हुँदैन।
नयाँ उपराष्ट्रपति चयन प्रक्रिया
भारत सरकारले संसदको दुबै सदनका सदस्यहरूबाट बनिने निर्वाचन मण्डली मार्फत नयाँ उपराष्ट्रपति चुन्न पर्ने व्यवस्था छ। उम्मेदवारले कम्तीमा ३५ वर्षको उमेर पुरा गरेको हुनुपर्दछ र राज्यसभा सदस्य हुन योग्य हुनुपर्छ। निर्वाचन प्रक्रिया संविधानले तोकेको Article 66 अन्तर्गत सञ्चालन हुनेछ।
राष्ट्रपतिको सचिवालयले आगामी उपराष्ट्रपति पदका लागि निर्वाचनका गतिविधिहरू सुरु भएको जानकारी दिएको छ।
स्वास्थ्य पुष्ट प्रमाणहरू र राजीनामाको तिपतिर आलोचना
धनखडले राजीनामामा स्वास्थ्यको हवाला दिएका भए तापनि, उनले कुनै विशेष रोगको जनाएका छैनन्। उनले मार्च २०२५ मा कार्डियक–सम्बन्धी समस्याका कारण AIIMS अस्पतालमा केही दिन अस्पतालमा भर्ना हुनुभएको र जूनमा उत्तराखण्डमा सेमिनारमा बीचमै बेहोस हुनु पनि सार्वजनिक भएको थियो। यी घटनाले उहाँको स्वास्थ्य अवस्था नाजुक रहेको अनुमानलाई बल मिलाएको छ।
तर विरोधी दलहरू—विशेष गरी कांग्रेसका नेता जयराम रमेश—ले यो राजीनामा “केही अधिक पुरा दृश्यमाथि” भन्ने आशय व्यक्त गर्दै थप गहिराइमा भएको हुनसक्ने आशंका व्यक्त गरेका छन्।
निष्कर्ष
जगदीप धनखड भारत मात्र होइन, राजनैतिक प्रणालीका स्तम्भ रूपमा परिपक्वता देखाउँदै आएको एक सम्माननीय नेता हुन्। उनको राजीनामा भारतको संविधान र लोकतान्त्रिक प्रक्रियामा एउटा असामान्य र ऐतिहासिक घटना हो। स्वास्थ्यको कारणले मध्य अवस्था नै पदत्याग गर्नु पर्ने परिस्थिति बनेको हुँदा, भारतको राजनीतिक नेतृत्वले मन्त्रिमण्डलदेखि संसदसम्म नयाँ उपराष्ट्रपतिको चयन प्रक्रिया सुरु गरेको छ।
देश अहिले नयाँ नेतृत्वको खोजीमा हो, र राजीनामापछि आगामी निर्वाचनले भविष्यको तय गर्नेछ।
