काठमाडौं, साउन १४।
सन् २०२५ मे ७ तारिख, भारत–पाकिस्तानबीचको तनाव उत्कर्षमा पुगेको समय। भारतीय वायुसेनाका लडाकु विमानहरू पाकिस्तानको आकाशमा मिसनमा उत्रिँदा, केही क्षणमै पाँच मध्ये तीन फ्रान्सेली ‘रफाल’, एक ‘मिग-२९’ र एक ‘सु-३०एमकेआई’ खसालिए। भारतद्वारा यथार्थ पुष्टि भएपनि, यस घटनाको वास्तविक कारणबारे पछिल्ला अनुसन्धान र विश्लेषणहरूबाट चाखलाग्दो तथ्यहरू बाहिरिएका छन्।
चिनियाँ प्रविधिको वर्चस्व र पाकिस्तानको रणनीतिक चातुर्य
यस आक्रमणमा पाकिस्तानले चिनियाँ प्रविधिसम्पन्न ‘जे–१०सी’ लडाकु विमान प्रयोग गरेको पुष्टि भइसकेको छ। तिनले पीएल–१५ मिसाइल (बियोन्ड भिजुअल रेञ्ज एयर–टु–एयर) मार्फत भारतीय विमानहरू लक्षित गरेका थिए। अमेरिकी रक्षा अधिकारीहरूले “उच्च विश्वास”का साथ कम्तिमा दुई भारतीय विमान चिनियाँ प्रक्षिप्त मिसाइलद्वारा खसालिएको पुष्टि गरेका छन्।
द इकोनोमिस्ट र रायटर्सले प्रकाशित गरेका विवरणअनुसार पाकिस्तानले जमिनको राडार प्रणाली, आकाशमा रहेर निगरानी गर्ने एईडब्लूएस (AWACS) विमान, र जे–१०सी विमानको संयोजन गरी एकीकृत ‘किल चेन’ सञ्चालन गरेको थियो। यस प्रणालीले वास्तविक समयमा लक्ष्य पहिचान, डाटा सम्प्रेषण र हमला सुनिश्चित गर्यो।
भारतको सामरिक चुक
विश्लेषकहरूका अनुसार भारतको गल्ती प्रमुख रूपमा रणनीतिक तयारीको कमी थियो। ‘रफाल’ विमानहरूबाट लामो दूरीका मेटिओर मिसाइलहरू प्रयोग नभएको, इलेक्ट्रोनिक जामिङ असक्षमता, तथा चिनियाँ प्रणाली विरुद्ध उपयुक्त डेटा सेटको अभावले भारतलाई ठूला क्षतिमा पार्यो। भारतीय सेना प्रमुख अनिल चौहानले त्यस घटनापछि गरिएको रणनीति परिमार्जनले थप क्षति हुनबाट जोगाएको स्वीकार गरेका छन्।
नेपाल र क्षेत्रीय सुरक्षा परिदृश्य
यस घटना क्षेत्रीय शक्ति सन्तुलनका दृष्टिले अत्यन्त महत्वपूर्ण छ। पाकिस्तानले आधुनिक प्रविधि एकीकृत गरी चीनको रक्षा सहायताबाट शक्ति सन्तुलनमा सुधार ल्याएको देखिन्छ। यसले भारतलाई आफ्ना प्रविधि, तालिम र रणनीतिमा सुधार गर्न बाध्य पारेको छ। नेपालजस्ता छिमेकी राष्ट्रका लागि यस्तो घटनाले सुरक्षा नीति, कूटनीति र रणनीतिक साझेदारीमा सतर्कता अपनाउन सन्देश दिएको छ।
के-कसरी असर पर्यो?
तथ्य- पुष्टि/प्रभाव
– चिनियाँ PL–15 मिसाइल प्रयोग- दुई भारतीय विमान खसालिएको पुष्टि
– भारतले मेटिओर मिसाइल प्रयोग नगरेको- रणनीतिक गल्ती मानिएको
– पाकिस्तानको ‘किल चेन’ रणनीति- मिसाइलमार्फत सटीक निशानामा योगदान
– भारतको रणनीति परिवर्तन- दोस्रो दिनबाट प्रभावकारी प्रतिशोध
यो घटनाले स्पष्ट रूपमा देखाउँछ कि आजको युगमा युद्ध केवल सैन्य सशस्त्र शक्ति नभई प्रविधि, नेटवर्क एकीकरण, र तत्काल निर्णय क्षमताको खेल बनिसकेको छ। दक्षिण एशियाको सुरक्षा सन्तुलन अब झनै संवेदनशील बन्दै गएको छ।
