अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले पुनः एकपटक आफ्नो संरक्षणवादी व्यापार दृष्टिकोणलाई केन्द्रमा राख्दै अमेरिका र विश्व व्यापार साझेदारहरूबीच नयाँ तनाव सिर्जना गरेका छन्। ट्रम्पले वाशिङटनमा आयोजित Global Trade Strategy Forum मा विभिन्न मुलुकहरूका वस्तुहरूमा कठोर शुल्क घोषणा गरेका छन्। यस घोषणाले खासगरी भारत, ब्राजिल, र प्रविधि निर्यातमा निर्भर रहेका एसियाली राष्ट्रहरूमा ठूलो प्रतिक्रिया उत्पन्न गराएको छ।
ट्रम्पको यो घोषणाले अमेरिकी व्यापार सुरक्षालाई प्राथमिकता दिएको स्पष्ट देखिन्छ। यद्यपि, अन्तर्राष्ट्रिय साझेदारी र व्यापार सन्तुलनमा यसको गहिरो असर पर्ने आशंका गरिएको छ।
भारतमाथि टार्गेटेड शुल्क हमला
ट्रम्पले भारतबाट आयात गरिने वस्तुहरूमा २५% अतिरिक्त शुल्क लागू गर्ने कार्यकारी आदेश जारी गरे। उनका अनुसार भारतले रूसबाट तेल आयात गर्दै अमेरिका–रुस द्वन्द्वप्रति तटस्थ रहेको भन्दै यो निर्णय गरिएको हो।
यो निर्णयले भारतीय रत्न–आभूषण, वस्त्र, ऊर्जासम्बन्धी उपकरण र फार्मास्युटिकल उत्पादनहरूमा सीधै प्रभाव पार्ने देखिएको छ। यो शुल्कसँगै केही वस्तुहरूमा कुल शुल्क दर ५०% पुगेको छ, जसले द्विपक्षीय व्यापार गम्भीर संकटमा पार्न सक्छ।
भारतीय व्यापार मन्त्रालयले तुरुन्त प्रतिक्रिया दिँदै “अहिलेको निर्णय गहिरो कूटनीतिक छलफल आवश्यक रहेको” बताएको छ।
सेमिकन्डक्टर क्षेत्रमा १००% ट्यारिफ: अमेरिकी टेक आत्मनिर्भरता अभियान?
सबैभन्दा कठोर कदम भने सेमिकन्डक्टर उद्योगमा उठाइएको छ। जुन मुलुकहरूले आफ्ना कम्पनीहरूलाई अमेरिकी भूमि भित्र सेमिकन्डक्टर उत्पादनमा लगानी गर्न नदिएका छन्, तिनीहरूबाट आउने आयातमा १००% शुल्क लागू गरिनेछ।
ट्रम्पले भने,
“हामी अमेरिकी टेक उद्योगलाई विश्वको अगुवामा पुनःस्थापित गर्न चाहन्छौं। जसले अमेरिकालाई समर्थन गर्छ, उसैलाई हामी समर्थन गर्छौं।”
यो नीतिबाट दक्षिण कोरिया, ताइवान, जापानलगायतका देशहरू प्रभावित हुने देखिएको छ। यद्यपि, जे देशका कम्पनीहरूले अमेरिका भित्र उत्पादन आधार बनाएका छन्, उनीहरूलाई शुल्क छूट दिइनेछ।
ट्रम्पको ट्यारिफ नीतिमा थप “अमेरिकामै” बनाउने लक्ष्य
ट्रम्पको “Make America Build Again” रणनीतिअनुसार, टेक्नोलोजी, ऊर्जासम्बन्धी वस्तु, र अर्धचालक सामग्रीहरू घरेलु उत्पादनतर्फ ध्यान केन्द्रित गरिँदैछ। यो रणनीतिले २०२५ को चुनावी माहोलमा अमेरिकी रोजगार सृजना र उद्योग पुनःस्थापनाको नारालाई बल दिने अपेक्षा गरिएको छ।
ब्राजिलको WTO उजुरी: व्यापार विवादको नयाँ अध्याय
ट्रम्पको घोषणापछि ब्राजिलले विश्व व्यापार संगठन (WTO) मा आधिकारिक उजुरी दर्ता गरेको पुष्टि गरिएको छ। ब्राजिलले अमेरिकी ट्यारिफलाई “द्विपक्षीय व्यापारमा अनुचित हस्तक्षेप” भनेको छ।
ब्राजिलका वाणिज्य सचिव लुइस मार्टिन्सले भने,
“हामी WTO मा हाम्रो व्यापार अधिकारको संरक्षण गर्नेछौं। अमेरिकाको एकपक्षीय नीतिले हाम्रो निर्यात उद्योगलाई सीधै असर पुर्याएको छ।”
यो उजुरी WTO को नियमनमा अमेरिका विरुद्धको प्रमुख केस बन्नसक्ने अनुमान विश्लेषकहरूले गरेका छन्।
ट्यारिफको प्रभाव: तेल बजारमा अस्थिरता
भारतीय तेल आयातकर्तामाथिको शुल्कको असर अन्तर्राष्ट्रिय तेल बजारमा पनि देखिएको छ। ब्रेन्ट क्रुड तेलको मूल्य एकै दिनमा $६८.५९ प्रति ब्यारेल पुगेको छ, जबकि WTI क्रुड $६६.०८ पुगेको छ। यो मूल्यवृद्धिले अमेरिकी उपभोक्तादेखि अन्तर्राष्ट्रिय बजारसम्म असर पर्ने देखिन्छ।
विश्लेषक एलिना मोरेनोका अनुसार,
“यदि भारतले अमेरिकी शुल्कको जवाफमा तेल आपूर्ति स्रोतहरू पुनर्संयोजन गर्यो भने, दीर्घकालीन मूल्य अस्थिरता देखिन सक्छ।”
द्वितीयक प्रतिबन्ध र रूसी वार्ता
ट्रम्पले रुससँग शान्ति वार्तामा “महत्त्वपूर्ण प्रगति” भएको दाबी गरे पनि, रूससँग कारोबार गर्ने तेस्रो मुलुकहरूलाई “द्वितीयक प्रतिबन्ध” लागू गर्ने चेतावनी दिएका छन्।
अमेरिकी विशेषदूतको पुटिनसँगको भेटपछि जारी गरिएको बयानमा भनिएको छ,
“हामी शान्तिको पक्षमा छौं, तर व्यापार सम्बन्धमा स्वार्थको सुरक्षा पनि जरुरी छ।”
यसले भारत, चीन, ब्राजिलजस्ता राष्ट्रहरूलाई झन् कठिन स्थिति सिर्जना गराउनेछ, जसले एकैसाथ अमेरिका र रुससँग आर्थिक सम्बन्ध राख्न खोजेका छन्।
ट्यारिफ नीति र दीर्घकालीन असरहरू
ट्रम्पको ट्यारिफ घोषणाहरूले अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार प्रणालीमा संरचनात्मक परिवर्तन ल्याउने संकेत देखिएको छ। व्यापार विश्लेषकहरूले चेतावनी दिएका छन् कि यस्ता नीतिहरूले WTO को प्रभावकारिता कमजोर पार्न सक्छ, र क्षेत्रीय व्यापार ब्लकहरूबीचको ध्रुवीकरण बढ्न सक्छ।
“ट्यारिफ” शब्दले व्यापार युगको पुनः लेखाइ?
ट्रम्पको ट्यारिफ रणनीतिले एक नयाँ युगको सुरुवात गरेको प्रष्ट देखिन्छ। यसले व्यापारिक गतिको केन्द्र अमेरिका बनाउने उद्देश्य राखेपनि, विश्वव्यापी साझेदारमाथिको भरोसा र विश्वासलाई संकटमा पार्ने खतरा बढेको छ।
“यो नीतिले छोटो अवधिमा अमेरिकी रोजगार सृजनामा फाइदा दिन सक्छ, तर दीर्घकालमा अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार असन्तुलन निम्त्याउन सक्छ,” बताउँछन् वर्ल्ड इकोनमिक फोरमका नीति विशेषज्ञ माया चेन।
निष्कर्ष
राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको पछिल्लो ट्यारिफ घोषणाले विश्व व्यापार प्रणालीमा निर्णायक मोड ल्याएको छ। भारत र ब्राजिलसँगको सम्बन्धमा बढ्दो तनाव, सेमिकन्डक्टर जस्तो संवेदनशील क्षेत्रमा कठोर नीति, र द्वितीयक प्रतिबन्धको सम्भावना—यी सबै मिलेर ट्रम्पको व्यापार दृष्टिकोण कति आक्रामक छ भन्ने देखिन्छ।
भविष्यमा यो नीति अमेरिकी औद्योगिक सुदृढिकरणको औजार बन्ने हो वा अन्तर्राष्ट्रिय अलगावको कारण—त्यो समयले देखाउनेछ।
