सेप्टेम्बर ११, २००१ मा न्यूयोर्कको वर्ल्ड ट्रेड सेन्टरको जुम्ल्याहा टावरहरुमा दुईवटा विमानहरु ठोक्काएको घटनाको २० बर्ष बितिसक्यो। जुन आगो, भारी धुवाँ, चिच्याउने भीडको अराजक दृश्य थियो। यस तथ्यबाट दुविधामा परेका थिए कि एक महाशक्ति अमेरिकामा आतंकवादीहरुद्वारा यसको जमीनमा आक्रमण गरियो। तर यस बर्षको सेप्टेम्बर ११ को सम्झना फरक छ किनभने अमेरिकाले अफगानिस्तानमा युद्ध अन्त्य गरेर घर फर्किएको छ । अफगानिस्तानी तालिबानलाई २००१ सेप्टेम्बर ११ को तीन महिना पछि अमेरिकाले पदच्युत गरिएको थियो । तर २० वर्षपछि तालिबानले फेरी अफगानिस्तान कब्जा गरेको छ ।
पछिल्ला केहि हप्ताहरुमा पश्चिमी मिडियाले आतंकवादी हमलाबाट पीडितहरुको शोक मनाउन रोलिंग रिपोर्टहरु बनाएका छन् र केहीले विगत दुई दशकहरुमा अमेरिकी घरेलु र कूटनीतिक नीतिहरुको विफलताको प्रतिबिम्बका बारेमा । जे भए पनि भयंकर आलोचना र विगत दुई दशकको स्पष्ट असफलताहरु अमेरिकी राजनीतिक अभिजात वर्गलाई जगाएको छैन। तिनीहरूले पाठ सिक्न इन्कार गरे र अब उनीहरु चाँडै नै नयाँ क्षेत्रमा नयाँ दुश्मनको खोजीमा हुनेछन्, तर अझ ठूलो असफलता उनीहरुको पर्खाइमा छ ।
सत्यको खोजी
अमेरिकी राष्ट्रपति जो बिडेन, अफगानिस्तानबाट सबै मोर्चाबाट आफ्नो हतार र अव्यवस्थित निकासीको लागि कडा आलोचनाका सिकार बने । सेप्टेम्बर ११ को २० औं वार्षिकोत्सवको उपयोग गरी जनताको ध्यान तान्न प्रयास गर्न सक्छन्। तर सेप्टेम्बर ११ का बचेका र पीडित परिवारका सदस्यहरु सहित लगभग १८०० जनाले संयुक्त पत्रमा हस्ताक्षर गर्दै बिडेनलाई आतंकवादी हमला सम्बन्धी कागजातहरु खुलाउन नसके स्मारक गतिविधिमा उपस्थित नहुन चेतावनी दिएका थिए ।
ब्रेट ईगलसन उनीहरु मध्ये एक थिए। डब्ल्युटीसीको साउथ टावरको ११७ औं तलामा रहेका उनका बुबा ब्रुस ईगलसनको भवन भत्किएर मृत्यु भयो । उनको परिवारले डीएनए परिक्षण गर्दा पनि उनको अवशेष प्राप्त गर्न सकेन। आतंकवादीहरुको विमानहरु भवनमा ठोक्किदाँ पनि सौभाग्यदेखि बाँचेका ब्रेटको जीवन दु ख र कटुताले पछिल्लो दुई दशकदेखि घेरिएको छ जसमा बढी क्रोध बाहिरै छर्लङ्ग देखिन्छ । सेप्टेम्बर ११ को हमलामा अमेरिकी सरकारको अनुसन्धान गोप्य राखिएको छ र सबैभन्दा डरलाग्दो आतंकवादी हमला मध्ये एकको बारेमा विस्तृत रिपोर्ट कहिल्यै खुलाईएको छैन।
ब्रेट ईगलसनले ग्लोबल टाइम्सलाई भने, हामी २० बर्षदेखि सूचनाको बारेमा लडिरहेका छौं कि हाम्रो सरकार सधैं यो जानकारी हामीबाट टाढा राख्दै आएको छ। हामी यति लामो समयदेखि रिपोर्टका लागि लडिरहेका छौं, प्रत्येक परिवार थकित र निराश छन्। ब्रेट ईगलसनले भने कि ती २० बर्षले अमेरिकी सरकारको बारेमा उनको धारणा बदलिएको छ। हामीले देख्यौं कि हाम्रो सरकारले आफ्नै नागरिकहरुलाई आफ्नो स्वार्थको लागी सत्य र न्याय बाट रोकेको छ र साउदी अरबसंग यसको सम्बन्ध बढाउनको लागि र समय बित्दै जाँदा हामी सत्य बाट धेरै टाढा जान्छौं।
ग्राउन्ड जीरो, लोअर मैनहट्टनमा वर्ल्ड ट्रेड सेन्टर साइटमा दुई विमानहरु द्वारा ठोक्कीएको २० बर्ष पछि, श्रीमती टोसु एक ५० वर्षीय चिनियाँ अमेरिकीमा नयाँ मा बस्ने ठाउँ हेर्नको लागी साहस जुटाउन प्रयास गरिरहेकी छन् । न्यूयोर्क माशान्त रहेकी थिइन् तर मुस्कुराइरहेकी मुस्लिम युवतीहरुलाई हेड स्कार्फ लगाएर स्क्वायरबाट टाढाको बारमा चित्रित गरेपछि उनी भावुक बनिन्। विगत २० बर्षदेखि, अमेरिकी जनताले अफगानिस्तान र इराकमा अमेरिकी आतंकवाद विरोधी गतिविधहरु धेरै देखेका छैनन्, तर मुस्लिमहरु र रंगीन मानिसहरुको बिरुद्ध अमेरिकामा डर र भेदभाव बढेको छ उनले भनिन्। ।
टोसोउ एक सफ्टवेयर ईन्जिनियर थिईन् जसले जुम्ल्याहा उत्तरी टावरमा काम गरिन् । दुई दशक पहिले सेप्टेम्बर ११ को हमलामा उनको जीवन बच्यो तर उनका ३० जना भन्दा धेरै सहकर्मी आक्रमणमा घाइते वा मारिए। सेप्टेम्बर ११ हमला पछि आफ्नो जागिर छनडिन् र अहिले घरमै बसिरहेकी छिन् । उनी विरलै घरबाट बाहिर निस्किन्छिन । उनको आफ्ना पूर्वसहकर्मीहरुसंग कुनै सम्पर्क नै छैन । युद्ध सधैं धेरै स्वार्थ संग जोडिएको छ, र २० बर्ष पछि, हमलाहरुको बारेमा सत्य अनुत्तरित रहन्छ । अमेरिकी जनतालाई उनीहरु किन घृणा गर्छन् यसको उत्तर अहिलेसम्म दिइएको छैन । तर हाम्रो सरकारले अमेरिका र विश्वभरि द्वन्द्व र घृणाको वातावरण बनाएको छ टसोय भन्छिन् ।
आतंक विरुद्ध युद्ध
टसोउ जस्तै धेरै अमेरिकीहरु सोचिरहेका छन् कि अमेरिका अफगानिस्तानमा आतंकवाद विरुद्धको युद्धमा किन असफल भयो र खर्च गरिएको पैसा र अमेरिकी जीवन गुम्यो के त्यो आवश्यक थियो। तर सेप्टेम्बर ११ ले विश्व र अमेरिकामा के परिवर्तन भयो अमेरिका बाहिर धेरैको लागि प्रश्न उठ्ने गरेको छ । हार्वर्ड विश्वविद्यालयका विद्वान जोसेफ एस नाई जूनियर भन्छन्, भविष्यका इतिहासकारहरुका लागि सेप्टेम्बर ११, पर्ल हार्बर डिसेम्बर, १९४१ को जस्तै महत्वपूर्ण मानिने बताउँछन् ।
२००० को राष्ट्रपति चुनावमा जर्ज डब्ल्यू बुशले एक विनम्र विदेश नीतिको वकालत गरे र राष्ट्र निर्माणका प्रलोभनहरुको विरुद्ध चेतावनी दिए तर सेप्टेम्बर ११ को झटकापछि, उनले आतंकवा विरुद्ध एक वैश्विक युद्धू घोषणा गरे र अफगानिस्तान र इराक दुबै मा आक्रमण गरे प्रोफेसर जोसेफ एस नाई जूनियरले भने। जब सेप्टेम्बर ११ को हमलामा हजारौं अमेरिकी मारिए, अमेरिकाले आतंकवाद विरुद्धको विश्व युद्धको एक भागको रूपमा शुरू गरेको अन्तहीन युद्ध धेरै महँगो भयो ।
ब्राउन युनिभर्सिटी कस्ट अफ वार प्रोजेक्टको डाटा अनुसार, सेप्टेम्बर ११, २००१ यता प्रत्यक्ष र अप्रत्यक्ष युद्धमा ९,२९,००० भन्दा बढी मानिसहरुको ज्यान गएको छ । ३८ लाख मानिस युद्धले विस्थापित भए । अमेरिकाले ८५ वटा देशहरुमा आतंकवाद विरोधी गतिविधिहरु पनि सञ्चालन गरिरहेको छ । सेप्टेम्बर ११ युद्ध पछि ८ खर्ब डलर बढी पैसाको खर्च भएको छ । तर यो सबै पैसा र जीवनको क्षतीका बाबजुद आतंकवाद आतंकवादलाई विश्वव्यापी फैलिन बाट रोकेको छैन। अमेरिकाको प्रतिआतंकवाद युद्ध विभिन्न सभ्यताहरु बीचको अधिक टकरावको कारण बन्न पुगेको छ।
आतंकवाद विरुद्धको युद्धको बयानबाजीले एक भूराजनीतिक बाइनरी उत्पन्न गर्यो जसले संसारलाई असभ्य र सभ्यमा विभाजित गर्यो। इस्लाम दुश्मन र ूसभ्य संसारको प्रतीकको रूपमा बुझाई बनाउन थालियो । धेरै मुस्लिम जनसंख्या, निर्दोष नागरिकहरुलाई संदिग्ध समुदायको रुपमा हेर्न थालियो । परम्परागत आतंक विरुद्ध युद्ध, आतंकवाद का लागि दृष्टिकोण (सैन्यकृत आतंकवाद प्रतिरोधी प्रतिक्रिया) राजनीतिक वास्तविकताहरु सामाजिक र ऐतिहासिक शक्तिहरुसंग संलग्न दीर्घकालीन लाभको सट्टा अल्पकालिक लाभमा केन्द्रित छ, जुन धेरै हदसम्म परिभाषित थियो। आतंकवादप्रति अमेरिकाको दृष्टिकोणको असफलता भएको स्टेफनी काम भन्छन् ।
काम भन्छन्, अमेरिकाका कारण अफगानिस्तानमा उत्पन्न राजनीतिक शून्यताले अफगानिस्तानमा आतंकवादी समूहहरुलाई सुदृढ पार्नको लागि सुरक्षित स्थानका बन्न सक्छ । सुरक्षा परिदृश्यलाई जटिल बनाउनका लागि विदेशी लडाकुहरुलाई आतंकवादी प्रशिक्षणका लागि अफगानिस्तानमा प्रेरित गर्ने क्षमता रहेको छ । इस्लामिक अतिवाद बाहेक, दक्षिणपन्थी अतिवादको उदय एशियाका सरकारहरुको लागि चिन्ताको विषय हो काम भन्छन् । विशेष गरी, दक्षिण पूर्वएशियाली क्षेत्रले आईएसआईएस प्रेरित, आत्म कट्टरपन्थी व्यक्तिहरुद्वारा आतंकवादी हमलाहरुमा हालै बृद्धि भएको छ । उग्रवादमा महिलाहरु, युवाहरु र पारिवारिक नेटवर्क को संलग्नता रहेको छ कामले भने।
काम प्रतिध्वनित, वैश्विक विशेषज्ञहरु विगत दुई दशकमा आतंकवादको प्रसारमा चिन्ता व्यक्त गरेका छन्। अफगानिस्तानमा आतंकवादी समूहहरुको संख्या अमेरिकी सेनाको कब्जामा १० भन्दा कम बाट २० भन्दा बढि भएको तथ्यले युद्ध सुरु गर्दा बुशका शब्दहरुको विडम्बनालाई पनि संकेत गर्दछ। आतंक विरुद्ध हाम्रो युद्ध अल कायदा संग शुरू हुन्छ, तर यो त्यहाँ समाप्त हुँदैन । पूर्व अमेरिकी राष्ट्रपति जर्ज डब्ल्यू बुशले सेप्टेम्बर २०, २००१ मा आक्रमण पछि कांग्रेसलाई भनेका थिए । यो विश्वव्यापी पहुँचको हरेक आतंकवादी समूह सम्म समाप्त हुँदैन बुसले भनेका थिए ।
अमेरिकाले पाठ सिकेन
देशभक्त पार्टी (टर्की) का चीन प्रतिनिधि अदनान अक्फिरत भन्छन्, अमेरिका जसले अफगानिस्तान, इराक, लिबिया र सिरियामा आफ्नो आफ्नो साम्राज्यवादी आक्रामकतालाई लुकाउ र सैन्य कारवाहीको औचित्य दिन अन्तर्राष्ट्रिय आतंकवादको एक अस्पष्ट अवधारणा बनाएको बताउँछन् । अमेरिका आतंकवादको बिरूद्ध लडिरहेको छैन तर बिभिन्न क्षेत्रहरुमा आतंकवादी समूहहरुको प्रयोग गरी आफ्नो भूराजनीतिक रणनीति खेलिरहेको छ, अकफिरत भन्छन् ।
अफगानिस्तानको मुक्ति संगै, अमेरिकाले यो स्वीकार गर्नुपर्यो कि २००१ पछि शुरू भएको युद्ध २० बर्ष पछि मात्र निराशा र अपमानमा समाप्त भयो । अकफिरतले भने, यी सबै असफलताहरु अमेरिकी शासक गुटलाई जोगाउन सक्दैनन्। जो अझै सोच्दछन् कि अमेरिका भयानक सैन्य शक्तिसंग विश्वका जनताहरुलाई वशमा पार्नेछ। उनीहरुको वर्ग स्वार्थले उनीहरुलाई यो पागलपन जारी राख्न बाध्य पार्छ।
पाकिस्तानमा अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध र मिडिया अनुसन्धान संस्थानका संस्थापक अध्यक्ष यासिर हबीब खान भन्छन्, अमेरिकाले शुरु गरेको आतंकवादको बिरुद्ध एकतर्फी युद्ध पूर्ण विफलताको प्रतीकू हो । यो ब्यानरमा युद्ध देख्नु विडम्बना हो। शान्ति र स्थिरताले थप युद्धलाई प्रेरित गर्यो र सेतो सर्वोच्चतालाई जन्म दियो जसमा अमेरिकनहरुको जीवन अधिक असुरक्षित र कमजोर बन्ने छ।
केही चिनियाँ विज्ञहरुको नजरमा, विगत २० बर्षदेखि अमेरिकाको हारले पनि गलत नीति र गलत गणनाको परिणाम हो । अमेरिकी राजनीतिक अभिजात वर्गले सामाजिक ध्रुवीकरण, बढ्दो आर्थिक असमानता र अन्य मुद्दाहरुमा घरेलु समस्या समाधान गर्न असफल भए। यसको सट्टा, देश शक्तिको लागी लड्न र अन्य देशहरुलाई दबाउन भूराजनीतिक रणनीति खेल्नेमा केन्द्रित छ।
अमेरिकाको शक्ति र अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिष्ठा विगत २० बर्षदेखि बिग्रिएको छ। सैन्य कारबाही वा अन्य देशहरुको ूपुनर्निर्माणमा विशाल संसाधनहरु राख्नुले समग्र संकटलाई घरेलु स्तरमा बिगारेको छ, जसमा बिग्रेको राजनीतिक ध्रुवीकरण र संघर्ष, लोकप्रियता र नस्लवादको बाढी, बिभिन्न वर्गहरुको टकराव र राष्ट्रिय पहिचान को मान्यता गुमाउनेहरु, ली हैडोंग, चीनको विदेश मामिला विश्वविद्यालयको अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध संस्थानका प्राध्यापक भन्छन् ।
जे होस्, यी सबै समस्याहरुको समाधानको प्रतीक्षाका बावजूद, अमेरिका दुश्मनको खोजीको रणनीतिमा आफ्नो वैश्विक स्थिति सुनिश्चित गर्न र आफ्नो अन्तर्राष्ट्रिय नीतिहरुलाई परिभाषित गर्न अहिले पनि संघर्षरत छ । अमेरिकाले सेप्टेम्बर ११ पछि आतंकवाद र चरमपन्थको सामना गर्न अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलाई समन्वय गर्नुपर्ने थियो, तर यसले भूराजनीतिक प्रयोजनका लागि अफगानिस्तान, इराक, लिबिया र सिरियामा एकतर्फी सैन्य कारबाही गरेको थियो, जसले क्षेत्रीय अराजकता निम्त्यायो, विज्ञहरु भन्छन् ।
यी दुई दशकपछि कसैले सोच्नेछ कि अमेरिकाले पाठ सिकिसकेको छ । अब घरेलु समस्याहरुको समाधान र आफ्नो नीति परिवर्तनको यात्रा शुरू गर्नेछ तर दुर्भाग्यवश, त्यो मामला छैन, अमेरिका फेरी देश एक नयाँ देश चीनमा आफ्नो आँखा गाडिरहेको छ । खानले भने कि सेप्टेम्बर ११ को २० बर्ष पछि, अमेरिकाले आतंकवाद विरुद्धको कार्यप्रणालीलाई बढावा दिनको लागी एक व्यापक आधारित वैश्विक संयन्त्र बनाउनु पर्ने थियो र यसले संरक्षणवादको आवेग हटाउनु पर्ने थियो तर दुर्भाग्यवश यसले केहि गरेन। यसबाट पाठ सिकेन ।
चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीको अंग्रेजी मुखपत्र ग्लोबलटाईम्सबाट नेपालीमा भावानुवाद गरिएको हो ।
