काठमाडौँ । जब चन्द्रमा सूर्य र पृथ्वीको बीचमा आउँछ, त्यसलाई सूर्यग्रहण भनिन्छ । सोमबार राति संसारको अर्को भागमा लाखौं मानिसहरूले आफ्नो टाउको आकाशतिर घुमाउँदै पूर्ण सूर्यग्रहण हेरिरहेका थिए ।
मेक्सिको, अमेरिका र क्यानडाका लाखौं मानिसले सूर्यग्रहण दृश्यको आनन्द लिएका छन् । यो ग्रहण सम्पूर्ण उत्तर अमेरिकी महादेशमा फैलिएको थियो ।
यो मेक्सिकोको तटबाट सुरु भयो र क्यानाडाको न्यूफाउन्डल्याण्डमा समाप्त भयो । नियाग्रा फल्समा रहेको बादलमा पनि ग्रहणको प्रभाव परेको थियो ।
मेक्सिकोको पश्चिमी तटमा रहेको मजातलानमा स्थानीय समय अनुसार बिहान ११ बजेर ७ मिनेटमा पहिलो पटक सूर्यग्रहण देखिएको थियो । त्यो क्षण पनि सूर्यग्रहणको समयमा आएको थियो, जसलाई रिंग भनिन्छ । अर्थात् आकार यस्तो हुन्छ कि आकाशमा औठी चम्किरहेको जस्तो लाग्छ ।
चन्द्रमा सूर्य भन्दा पृथ्वीको ४०० गुणा नजिक छ, तर चन्द्रमा पनि सूर्य भन्दा ४०० गुणा सानो छ । टोटालिटी नामक पुस्तकमा लेखक मार्क लिटम्यानका अनुसार चन्द्रमा व्यासमा २७३ किलोमिटर सानो भएको भए वा त्यसभन्दा टाढा भएको भए मानिसहरूले यस प्रकारको सूर्यग्रहण देख्न सक्ने थिएनन् ।
यस कारणले गर्दा, जब चन्द्रमा सूर्य र पृथ्वीको बीचमा सीधा रेखा बिन्दुको रूपमा आउँछ, यसले सूर्यलाई ढाक्छ र हामी ग्रहण देख्छौं । सूर्यग्रहण हेर्नेमा सबै उमेरका मानिसहरुको उपस्थिति रहेको थियो ।
कतिपय मानिसहरु सूर्यग्रहणको समयमा कुनै पनि शुभ काम नगर्ने र भगवानको नाम लिनुपर्छ भन्ने विश्वास गर्छन् । तर पश्चिमका केही मानिसहरूको विश्वास यसभन्दा पूर्ण रूपमा भिन्न छ ।
उदाहरणका लागि, अमेरिकी राज्य अर्कान्सासका ३०० जोडीले सूर्यग्रहण र आकाश अँध्यारो हुँदा मात्रै विवाह गर्ने निर्णय गरे । त्यसैले सूर्यग्रहण पूरा हुनेबित्तिकै धेरैले विवाहको केक काटेर नाचगान गरेका थिए । सूर्यग्रहण हेर्न घरबाट टाढा कतै ठाउँमा गएका केही मानिस थिए ।
नियाग्रा फल्स नजिकैको क्रुजमा ३०९ जनाले कपडाबाट सूर्य जस्तो देखिने प्रयास गरे र गिनिज बुक अफ वल्र्ड रेकर्डमा आफ्नो नाम दर्ता गराए ।
हामीले उत्तरी अमेरिकामा कुल सूर्यग्रहणको समयमा यस्तो नाटकीय प्रतिक्रिया नदेख्न सक्छौं, तर हालैको अनुसन्धानले यो अझै पनि विस्मयको भावना सिर्जना गरेर हाम्रो मनोविज्ञानमा बलियो प्रभाव पार्न सक्ने बताउँछ ।
त्यहाँ खगोलीय संयोगहरू भन्दा अचम्मलाग्दो घटनाहरू छन् जसले हामीलाई पूर्ण सूर्यग्रहण अनुभव गर्न अनुमति दिन्छ । पूर्ण सूर्यग्रहण चन्द्रमाको सही आकार र पृथ्वीबाट यसको दूरीमा निर्भर गर्दछ।
चन्द्रमा सूर्यको अगाडिबाट जानको लागि सही कक्षामा छ र केही क्षणको लागि यसको प्रकाश पूर्ण रूपमा रोक्छ । अनुसन्धानका अनुसार, यस्तो अचम्मको घटनाको साक्षीले हामी सबैलाई थप नम्र र अरूप्रति हेरचाह गर्न प्रेरित गर्न सक्छ । जोन्स हप्किन्स विश्वविद्यालयका मनोवैज्ञानिक शान गोल्डीले २०१७ को ग्रहणको मनोवैज्ञानिक प्रभावहरूको जाँच गरे ।
लामो समयदेखि वैज्ञानिकहरूले बेवास्ता गरेको यो क्षेत्र विगत दुई दशकयता वैज्ञानिक अध्ययनको फेसन क्षेत्र बनेको छ । यसलाई आश्चर्य र विस्मयको भावनाको रूपमा परिभाषित गरिएको छ ।
